Uzależnić można się od bardzo różnych leków farmaceutycznych, dostępnych w aptekach bez recepty, ale zdecydowanie najniebezpieczniejsze są barbiturany oraz benzodiazepiny, które nie tylko powodują uzależnienie psychiczne, ale też dochodzi do fizycznego uzależnienia się od ich bezpośredniego działania. Wiele mechanizmów powoduje wzmocnienie działania leków z tych grup, co przekłada się na wzrost ryzyka przedawkowania oraz trwałego uzależnienia. Nagłe odstawienie leków skutkuje ponadto zespołem abstynencyjnym, którego ciężkie przypadki stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta. Barbiturany (środki nasenne) W barbituranach substancją aktywną jest kwas barbiturowy zsyntetyzowany po raz pierwszy w 1863 roku. Do dzisiaj powstało ponad 2500 barbituranów, czyli substancji pochodnych. 50 z nich jest lekami wykorzystywanymi na masową skalę. Są to m.in. cyclobarbital oraz luminal. Zauważono silne działanie depresyjne leku polegające na tłumieniu aktywności układu nerwowego.
W małych dawkach barbiturany zapewniają relaks i wprowadzają w stan podobny do śnienia. W większych dawkach powodują przyćmienie świadomości i zaburzają zdolność oceny rzeczywistości. Pacjenta dopada silna senność i zlewa mu się mowa. Ma problem z koordynacją ruchów, a w niektórych przypadkach dochodzi też do krótkotrwałego pobudzenia. Dużym problemem jest nietypowa reakcja barbituranów na alkohol. Alkohol etylowy bardzo silnie wzmacnia działanie leków z tej grupy. Barbiturany upośledzają ponadto układ oddechowy, przez co ich wydalanie z organizmu jest znacznie utrudnione, zwłaszcza przy dużych dawkach. Dłuższe używanie barbituranów powoduje lekomanię. Z czasem rośnie też odporność na lek. Odstawienie barbituranów skutkuje niepokojem, lekiem i drżeniem mięśni.
Objawy pojawiają się do 10 dni po odstawieniu leków. Czasami możemy mieć nawet do czynienia z delirium będącym stanem zagrożenia życia. Tak silna reakcja spowodowana jest nadpobudliwością neuronów, które w czasie działania barbituranów były tłumione. Wieloletnie przyjmowanie leków z tej grupy niszczy układ nerwowy i wywołuje stan otępienia. Benzodiazepiny (środki uspokajające) Benzodiazepiny znane są od lat ’50 minionego wieku. Wtedy po raz pierwszy udało się zsyntetyzować benzodiazepin. Od tego czasu zsyntetyzowano całą masę substancji z tej grupy, a do produkcji leków wykorzystuje się obecnie kilkanaście z nich, które wykazują najsilniejsze działanie przeciwlękowe i uspokajające (najpopularniejsze leki: relanium, oxazepam, nitrazepam).
Benzodiazepiny zobojętniają przykre doznania. W chwili obecnej leki oparte o benzodiazepiny są najczęściej przepisywanymi środkami psychoaktywnymi na świecie. Działanie leków z tej grupy jest podobne do efektów przyjmowania barbituranów, chociaż osiągane jest to w zupełnie inny sposób. Benzodiazepiny w swoim działaniu przypominają opiaty wiążąc się z receptorami w układzie nerwowym i blokując przyjmowanie przez nie bodźców. Benzodiazepiny uznaje się za bezpieczniejsze, chociaż powodują podobną lekozależność i z czasem wykształca się na nie tolerancja. Zespół abstynencyjny skutkuje niepokojem, lękiem i drżeniem mięśni. Nagłe odstawienie dużych dawek, połączenie z alkoholem i przedawkowanie to wszystko sytuacje zagrażające życiu pacjenta. Działanie bezodiazepin jest ponadto bardzo mocno wzmacniane poprzez przyjmowanie innych leków o podobnym działaniu, co istotnie zwiększa ryzyko przedawkowania leku.